Uyku gerilemeleri gerçek değil. Gece uyanmaları olağan ve Ani Bebek Mevti Sendromu (ABÖS)’e karşı muhafaza sağlıyor. Bebekler için 12 saat uyku altın standart olmamalı. İşte bilim insanlarının bebek uykusu hakkında bilmemizi istedikleri şeyler.
Bir bebeğiniz olduktan sonra çabucak hemen herkes tek bir soru sorar: Nasıl uyuyor?
Ne de olsa, birçok bitkin ebeveyn, bebeklerinin gece boyunca uyuyacağı vakti dört gözle bekler.
Bilhassa Batı’da, ailelerin kutsallaştırdıkları bir gayeye ulaşmalarına yardımcı olmayı vadeden uyku koçları, kitaplar ve makaleler sanayisi ortaya çıktı. Bu hedef, bütün gece beşikte tek başına uyuyan ve gün içinde birkaç kere uzun uykuya yatan bir bebektir.
Kimi çocuk hekimleri bile, bu hedefe ulaşılmazsa çocukların büyümek ve gelişmek için gereksinim duydukları uykuyu alma olasılıklarının daha düşük olacağı konusunda ebeveynleri uyarıyor.
Lakin bu bağımsız, kesintisiz bebek uykusu fikri kozmik olmaktan uzak olmakla kalmaz, tıpkı vakitte insan bebeklerinin çeşidimizin tarihi boyunca izlediği ahenge kalıbından çok farklıdır.
Çok ileri götürülürse, ebeveynler için çok fazla tasa ve gerilime neden olabilir – ve hatta bebeklerin kendileri için güvensizlik yaratabilir.
Durham Üniversitesi’nde Antropoloji Profesörü ve Durham Bebeklik ve Uyku Merkezi Müdürü Helen Ball, “21’inci yüzyıldaki ahenge halimiz evrimsel manada biraz garip, zira sekiz saatlik bir müddet boyunca büsbütün sessizlik ve zifiri karanlık içinde ölüymüş üzere uyanmamak için evrimleşmedik” diyor ve ekliyor:
“Ama Batı toplumlarındaki insanların alıştığı şey bu.
“Ve bu, bebeklerin neler yapabilmesi ve bebeklere nasıl davranılması gerektiği konusundaki niyetimizi etkiliyor.”
Gereğince uyuyor mu?
Bebeklerin gereğince uyuyup uyumadığı konusunda kaygılı olmak yeni bir durum değil. Bu bahiste birinci “bilimsel” kılavuz olarak yayımlanan 1897 tarihli Londra merkezli Çağdaş Bilim Dizisine ilişkin uyku üzerine bir kitapta, bir Rus hekimin yeni doğan bebeklerin günde 22 saat uyuması tavsiyesi yer alıyor.
Takip eden yüzyıl boyunca, önerilen uyku ölçüleri azalmasına karşın önerilen ölçü bebeklerin aldığı gerçek uykudan yaklaşık 37 dakika daha fazlaydı. Bu da yıllar boyunca ebeveynleri endişelendirmeye devam etti.
Uzmanlar, uykunun bebekler ve küçük çocuklar (ve bu mevzuda yetişkinler) için çok değerli olduğu konusunda hemfikir.
Uyku eksikliği, kardiyometabolik risk faktörleri, artan dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) riski, düşük bilişsel performans ve daha zayıf duygusal düzenleme ile düşük akademik muvaffakiyet ve ömür kalitesi ile ilişkilendiriliyor.
Bununla birlikte, bu uzun vadeli bulguların birçok, bebekleri değil, okul çağındaki çocukları ilgilendiriyor.
Bunlar birebir vakitte nedensellik değil, korelasyonları tabir ediyor. Belli bir ölçüde (veya eksik) uykunun DEHB üzere makul bir duruma “neden olup olmadığını” bilmenin tek yolu, bir küme çocuğu yıllarca uykudan yoksun bırakarak denetimli deneyler yapılmasını gerektiriyor. Bu da açıkça etik dışı. Bu nedenle, bağın karşıtını, “DEHB’li çocuklar daha az uyuyabilir” halinde söz etmenin ne kadar gerçek olabileceğini çözmek güç.
‘Yetişkinler uyku açısından nasıl farklıysa, bebekler de öyledir’
Elbette uyku ve gelişim ortasındaki bağlantının iki istikametli olması mümkün.
Kısa vadeli rastgele yapılan denetimli deneyler, hafıza misyonu verilen bebeklerin uykularını aldıklarında daha güzel performans gösterdiğini buldu. Hiçbir ebeveyni şaşırtmayacak bu bulgulara nazaran, yorgun bebekler gerilimli bir devirle baş etmede uyanık bebeklere nazaran daha güç vakitler geçiriyor.
Fakat bu, uykusu gelen bir bebeğin uyumasını engellemeye çalışmamamız manasına gelse de; her bebeğin gece 12 saat kesintisiz uykuya ve birkaç sefer iki saatlik gündüz uykusuna yatmaya gereksinimi olduğu manasına gelmiyor.
Goldsmiths University of London’da uyku konusunda uzmanlaşmış psikoloji profesörü ve “Nodding Off: The Science of Sleep“isimli kitabın müellifi olan Alice Gregory, “Yetişkinler uyku açısından nasıl farklılık gösteriyorsa, bebekler de öyledir” diyor.
Gregory, ABD Ulusal Uyku Vakfı’nın üç aylığa kadar olan bebeklerin 24 saatlik bir müddet içinde 14 ila 17 saat uyku almaları gerektiğini tavsiye ettiğine, lakin en az 11 yahut en fazla 19 saatin uygun olabileceğini söylediğine dikkat çekiyor.
Bununla birlikte Amerikan Uyku Tıbbı Akademisi dört aydan küçük bebekler için hiçbir teklifte bulunmuyor. İki kuruluş da gündüz ve gece uykularının ölçüleri için özel tekliflerde bulunmuyor.
Gregory, “Bu biraz farklı yönergeler, önde gelen uzmanların bile bebek uykusu konusunda tıpkı fikirde olmadığı gerçeğini vurguluyor” diyor.
Bebeklerin gerçekte nasıl uyuduklarına bakarsanız, besbelli değişkenlikler vardır. Avustralya’ya ilişkin bir araştırmada, 4 ila 6 aylık 554 bebeğin olduğu bir kümenin 24 saatlik bir mühlet boyunca ortalama uyku ölçüsü 14 saatti. Lakin bilgiye daha yakından baktığınızda en çok uyuyan bebekler ile en az uyuyanlar ortasında sekiz saatten fazla fark olduğu ortaya çıkıyor.
Saatleri takip etmek işe fayda mı?
Gün boyunca uyku (ve beslenme) saatlerini planlayan evvelce ayarlanmış bir rutini izlemeye ne dersiniz? Ya da sayısız bebek uyku kitabı ve eğitmeni tarafından altın standart olarak kabul edilen 7’den 7’ye (bebeğin akşam 7’den sabah 7’ye kadar uyuduğu) olarak bilinen gece programına?
Birinci günlerde, bu tıp nizamlı bir programı takip etmek bilhassa sıkıntı olabilir. Bunun nedeni, yetişkinlere gecenin uyumak için olduğunu söyleyen melatonin salınması ve beden ısısı ritmi üzere fizyolojik fonksiyonların, sağlıklı, vaktinde doğan bebeklerde en az 8 ila 11 haftalık olana kadar ortaya çıkmaya başlamamasıdır.
Yeni doğan bebekleri gündüzleri ışığa ve geceleri karanlığa maruz bırakmak bu sistemlerin çalışmasına yardımcı olabilir. (Ve birtakım uyku koçlarının savlarına karşın, bebekler gün boyunca melatonin üretmezler bu nedenle melatonin üretimi gayesiyle zifirita gündüz uykularına gerek yoktur.)
Gregory, “Uyku düzenlemesinin ana teorisi, uyku ve uyanmayı denetim eden iki süreç olduğunu öne sürüyor” diyor:
Birincisi homeostatik süreç (ne kadar uzun mühlet uyanık kalırsak o kadar çok uykumuzun geleceği fikri) ve ikincisi sirkadiyen süreç (günün ve gecenin belli vakitlerde daha uykulu yahut uyanık olmamızı sağlayan saat gibisi bir süreç).
Gregory şöyle devam ediyor:
“Bebeklerde her iki süreç de az gelişmiştir ve bu, bebeklerle yetişkinlerin uyku farklılıklarını açıklamaya yardımcı olur.”
Erken uyku saati: Mit mi gerçek mi?
Global bir bağlamda, bebekler için akşam 7’deki uyku vakti hayli keyfi görünebilir. Pek çok kültürde bebekler ve çocuklar daha geç uyurlar – Orta Doğu’da 22.45, Asya’da 21.45 ve İtalya’da 22.45 – ve daha geç uyanırlar.
Bir dizi çalışma, daha erken yatma saatini daha âlâ akademik performans ve daha düşük obezite riski üzere sonuçlarla ilişkilendiriyor. Lakin bu araştırmalar, bebekleri değil, okul öncesi ve daha büyük çocukları kapsıyor. Ayrıyeten, tabiatı gereği, burada fark yaratanın uyku vakti olup olmadığı da bilinmeyen.
Çocuklar için okul ve öbür rutinler günün erken saatlerinde başlama eğiliminde olduğundan, örneğin, erken yatan çocuklar genel olarak daha fazla ahenge eğiliminde ve çocuklarını erken yatıran aileler, sağlıklı alışkanlıklara öbür formlarda öncelik verebilir. Bu başka faktörleri çözmek kolay değil.
Kimi aileler için 7’den 7’ye nizamı harika bir formda çalışır. Lakin başkaları için, çocuğunu zorlamaya çalışmak öbür uyku sıkıntılarına neden olabilir.
Bu hususta bir araştırma, “Verilerimiz, küçük çocukların biyolojik olarak uygun olmayan bir vakitte yatırıldıkları vakit, kendilerini yatağa hazır hissetmeyeceklerini ve direneceklerini (örn. öfke nöbeti) gösteriyor” diyor.
Bebeğinizin her gece tam 12 saatlik uykuya gereksinimi olmadığı ortaya çıkarsa, onu akşam 7’de uyutmak istenmeyen sonuçlara yol açabilir. Örneğin bir bebeğin gece boyunca uzun mühlet uyanık kaldığı “bölünmüş geceler” yaşanması ya da güne çok erken bir başlaması üzere.
Uykuya daha esnek bir yaklaşım, makul bir programa nazaran beslenmek yerine bebeğin açlık ipuçlarına cevap vermek manasına gelen hassas beslenmeyi de kolaylaştırabilir.
Esnek ve hassas yaklaşım
“Bebek liderliğinde” yahut “talep üzerine” besleme olarak da bilinen hassas beslenme, Birleşik Krallık Ulusal Sıhhat Servisi (NHS), Unicef, Birleşik Krallık ebeveynlik yardım kuruluşu NCT ve Amerikan Pediatri Akademisi üzere dernekler tarafından tavsiye ediliyor. Bunda emzirme ya da biberonla besleme ortasında bir ayrım yapılmıyor.
Araştırmalar, bebek liderliğindeki bir yaklaşımın katı, ebeveyn tarafından dayatılan bir program yahut rutine nazaran birtakım avantajlara sahip olduğunu gösteriyor.
Araştırmalar, ebeveynler bebeklerinin beslenmesini ne kadar çok denetim ederse, çocuğun çok fazla ya da çok az kilo alma mümkünlüğünün o kadar yüksek olduğunu buldu.
Bu tıpkı vakitte emzirmeyi de etkileyebilir: Bebeği hassas bir biçimde beslemek, süt tedariğini istikrarlı hale getirmek için de kıymetli. Besleme saatlerini planlamanın emzirmeyi daha erken bırakmakla ilişkili olduğu da bulundu. Katı uyku ve beslenme rutinlerini teşvik eden kitapları okuyan annelerin bebeklerini emzirme mümkünlüğü daha düşüktü.
Bunun sebebiyle ilgili, Birleşik Krallık’taki Swansea Üniversitesi’nde Halk Sıhhati Profesörü ve Emzirme, Bebek Besleme ve Çeviri Merkezi Yöneticisi olan Amy Brown, “Emzirme rutinini bırakmak isteyen anneler olabilir ya da rutin süt üretimini azaltıyor olabilir” diyor ve ekliyor: “Her ikisi de, mümkün.”
Bebeğin gereksinimlerini gözlemlemek ve takip etmek, ebeveynlerin ruh sıhhatine da yarar sağlayabilir. Ebeveyn liderliğindeki rutinler, anneler ortasında bildirilen daha yüksek dert seviyeleriyle irtibatlı.
Brown tarafından ortaklaşa yazılan bir diğer araştırma, katı rutinleri teşvik eden bebek kitapları kullanan annelerin, kendilerini depresif, gerilimli ve ebeveynlik marifetlerine daha az güvenir hissettiklerini söyleme olasılıklarının daha yüksek olduğunu buldu.
Nihayetinde, uyku araştırmacıları, bunun o kadar karmaşık olması gerekmediğini söylüyor. Rastgele bir bebek için neyin optimal olduğunu bilmek için – ister 7’den 7’ye organize edilmiş katı bir rutin olsun isterse öbür bir şey – bebeği takip etmek gerekiyor.
Hiscock, “Ebeveynlere her vakit şunu söylerim, şayet bebeğiniz gün içinde genel olarak memnunsa, muhtemelen yeterlidirler. Şayet huysuzlarsa, sinirlidirler, tahminen de uykularındandır” diyor.
Gece boyunca uyumak: Mit mi gerçek mi?
Makul saatlerde makul sayıda uyku kâfi değilse, birçok ebeveyne öteki bir amaç gösterilir: Bebeklerinin uykusunun “birleştirilmesi”.
Uyku koçları ve kitapları çoklukla bu derin ve kesintisiz uykunun bebeğin gelişimi için daha âlâ olduğunu söyler. (Gece uyanmamak elbette ebeveynler için daha az rahatsız edicidir). Lakin rastgele bir uyarılma olmadan 12 saat uyku optimal bir gaye olsa bile, biyolojik olarak güçlü bir maksattır ve başarılı olursa bebekleri riske atabilir.
Tüm beşerler uyku döngüleri ortasında uyanır. Yetişkinler olarak, temel gereksinimlerimizi karşıladıysak ve rahatladıysak uykumuz biraz açıldıktan sonra çabucak uykuya dönüyoruz. Bu yüzden çoğumuz sabahları bu uyarılmaları hatırlamıyoruz.
Lakin yetişkin uyku döngüleri 90 dakika kadar olma eğiliminde. Bir bebeğinki ise bunun yarısı kadar olabilir. Ve yetişkinlerin tersine, bebekler kendi muhtaçlıklarını karşılayamazlar, bu nedenle ekseriyetle daha tam olarak uyanırlar.
En bariz örnek beslenme içindir. Öteki primatlarla karşılaştırıldığında, insanların, muhtemelen iki ayak üzerinde yürürken istikrarımızı sağlamamıza yardımcı olduğu için, beyinleri nispeten büyük ancak doğum kanalları daha dar.
Bunun bir sonucu olarak bebekler nörolojik olarak başka memelilerden çok daha olgunlaşmamış olarak doğar -yeni doğmuş bir bebeğin beyin hacmi bir yetişkininkinin üçte biri kadardır.
Bu, insan yenidoğanlarının doğumdan sonra süratle gelişmek için çok fazla güce gereksinim duyduğu manasına gelir. Ayrıyeten nispeten çaresizdirler ve bakıcılarıyla daima yakın olmaları gerekir.
Sonuç olarak, anne sütü bebeği doyuracak ve daha uzun müddet yalnız kalmasına müsaade verecek formda yüksek yağlı değildir; bunun yerine yüksek şeker içerir, çabuk sindirilir ve daha sık besleme gerektirir. Buna, yeni doğan bebeklerin bir seferde yalnızca 20 ml tutacak kadar (dört çay kaşığı kadar) küçük mideleri olduğu gerçeğini eklerseniz gece ve gündüz neden bu kadar sık ??beslenmeleri gerektiği netleşir.
Bebekler büyüdükçe, günün her saatinde beslenme daha az yaygın hale gelir. Birçok uyku araştırmacısı, altı aylık olduklarında, sağlıklı, olağan kilolu bebeklerin en azından beslenme açısından geceleri beslenmeye “ihtiyaç duymadığını” söylüyor. (Emzirme uzmanları ise çoğunlukla bu fikre katılmıyor ve kendi haline bırakılan bebeklerin altı aylıktan sonra hala beslenmek için uyandığına dikkat çekiyor.)
Lakin uyanma ve öteki nedenlerle bir bakıcıya gereksinim duyma hala yaygındır. Bu, bilhassa bebeklerin en savunmasız ve hudut sistemlerinin en olgunlaşmamış olduğu birinci yıl için geçerlidir.
‘Bebekler büyüdükçe yetişkinlerin gece karşılık verme oranı düşüyor’
Finli 5 bin 700 çocuk üzerinde yakın vakitte yapılan bir araştırma, üç aylık çocukların gece ortalama 2,2 kere uyandığını ve tekrar uyutulmaya gereksinim duyduğunu buldu. Lakin araştırmadaki tüm aralık 0 ile 15 defa ortasındaydı.
Bu, bebeğin birinci yılı boyunca devam etti. Hem üç aylık hem de sekiz aylık çocuklardan oluşan bir kümedeki 10 ebeveynden sekizi, bebeklerinin haftada beş geceden fazla uyandığını söyledi. 12 ay sonra bu durum çarpıcı bir biçimde değişti – 18 aylıkların neredeyse üçte ikisi ve iki yaşındakilerin neredeyse dörtte üçü artık geceleri yine uyutulmaya gereksinim duymuyordu. Çalışma ayrıyeten, bilhassa iki yaşına kadar uyku kalitesinin “yüksek oranda değişken” olduğunu buldu.
Öteki çalışmalarda da misal bulgular var. Örneğin, dört gece boyunca 80 bebeğin hızlandırılmış görüntülerini kullanan bir çalışma, gece uyanma sayısının ömrün birinci yılında değişmediğini buldu. Bununla birlikte, enteresan bir biçimde, bakıcıları vakit içinde onlara daha az cevap veriyordu. Araştırmada, “Bebekler, hayatlarının birinci yılı boyunca uyanmaya devam ettiler, lakin daha ileri yaşlarda uzun müddet beşiklerinden kaldırılmadılar.” deniyor.
Uyanma daha büyük bebekler ve hatta küçük çocuklar ortasında hala yaygın olsa da, bunun reflü yahut lisan bağı üzere sıhhat nedenleriyle kontaklı olmadığından emin olmak için bir tıbbi kıymetlendirme yapılması gerekebilir.
Uyanmak neden berbat değildir?
Yorgun ebeveynler için ne kadar hudut bozucu olursa olsun, bebeklerin sık sık uyanmak üzere evrimleşmesinin öbür bir nedeni daha vardır: Kendilerini korumak.
ABÖS kelam konusu olduğunda, bebekler için potansiyel olarak riskli uyku etabı derin uyku yahut “yavaş dalga uykusu”dur. Bu basamakta bebekler apansız nefes almayı bırakabilir. Sağlıklı bir bebekse uyanır. Lakin risk faktörleri olan bir bebek (potansiyel olarak tespit edilmemiş beyin sapı anormalliği gibi) uyanmayabilir.
Notre Dame Üniversitesi Anne-Bebek Davranışsal Uyku Laboratuvarı’nın Kurucusu ve Yöneticisi ve California, Santa Clara Üniversitesi’nde Antropoloji Kürsüsüne sahip olan James McKenna, bu nedenle bebeği erkenden daha uzun ve daha derin uykuya itmenin ABÖS riskini artırabileceğini söylüyor.
En makûs örnek, bir bebeği yüzüstü yahut karın üstü uyutmak. Bu, bebeklerin daha derin uyumasına yardımcı oluyor üzere görünse de, ABÖS mümkünlüğünü 13 kata kadar artırıyor. Dünyanın çapında ebeveynlere bebekleri sırtüstü yatırmalarını anlatan kampanyalar yapıldıktan sonra ABÖS oranları düştü.
McKenna, “ABÖS salgınını biz yarattık” diyor ve ekliyor:
“Uykunun erken birleştirilmesi, daha az uyaranla derin, kesintisiz uyku fikrini desteklemek istedik. Lakin bebeklerin daha fazla uyanmamalarını sağlama fikri ABÖS için bağımsız risk faktörüydü.”
Pekala uyarılma olmadan daha uzun, daha derin uyku bebek gelişimi için daha mı güzeldir? Bu tarafta yaygın bir algı olsa da, araştırmalar bu algıyı desteklemiyor.
Uyku araştırmacısı Jodi Mindell, 18 aylık bir mühlet boyunca sistemli aralıklarla 117 bebeğe ve küçük çocuğa baktı. Philadelphia Çocuk Hastanesi Uyku Merkezi’nin müdür yardımcısı Mindell, “Birleşik Devletler’de yapılan araştırmamızın datalarıyla bulduğumuz şey, uyku ile sonraki bilişsel gelişim ortasında gerçek bir bağ olmadığı” diyor. Mindell’in grubu, daha sık gece uyanması ile daha güzel bilişsel sonuçlar ortasında mütevazı bir münasebet bile buldu.
Kanada’da yapılan öbür bir araştırma, altı ve 12 aylık 350’den fazla bebeğin 36 aylıkken uykularına ve zihinsel ve motor marifetlerine baktı. Muharrirler, “gece boyunca uyumak ile daha sonraki zihinsel gelişim, psikomotor gelişim yahut annenin ruh hali ortasında değerli bir bağlantı olmadığını” söylüyor. Bununla birlikte, “gece boyunca uyumak çok daha düşük bir emzirme oranıyla ilişkilendirildi” diye ekliyorlar.
Gece uyanmaları üzere uyku sıkıntılarını azaltmak için davranışsal müdahalelere maruz kalan bebekler üzerinde yapılan en büyük, en uzun çalışma, çocukların uyku alışkanlıkları, davranışları, duygusal düzenlemeleri yahut altı yaşındaki hayat kaliteleri ortasında hiçbir fark bulamadı.
Emekleme yahut yürüme üzere yeni bir maharet öğrenmek bebekleri heyecanlandırır ve geceleri daha fazla uyanmalarına neden olur.
O denli olsa bile, bu tekrar korelasyona karşı nedensellik sorusudur. Örneğin, daha huysuz ve ebeveynlerinden gece yahut gündüz daha fazla sakinleşmeye muhtaçlık duyan bir bebek, duygusal düzenleme konusunda daha sıkıntı vakitler geçiren cinsten bir çocuk olabilir.
Mindell, “Bunun uyku mu yoksa yalnızca erken bir işaret mi olduğunu bilmiyorsunuz” diyor.
Uyku gerilemeleri: Mit mi gerçek mi?
Pekala ya uyku gerilemeleri? Bu terim çoklukla uykunun daha kaotik hale geldiği belli periyotları söz etmek için kullanılır.
Bir uyku danışmanlığı web sitesinde 4’üncü ay gerilemesi, 8-10’uncu ay gerilemesi, 11-12’inci ay gerilemesi ve 18’inci ay gerilemesi özetleniyor (ancak, site bebeklerin sıklıkla misal belirtiler göstermesine karşın, “altı aylık uyku gerilemesi yoktur” diyor.)
Hepsinden dehşetli olan, 4’üncü ay gerilemesinin birden fazla vakit -yanlış bir şekilde- kalıcı olduğunun söylenmesidir. Bir diğer uyku koçu, “Bebeğiniz kendi kendine uyumayı öğrenene kadar bu sorun ortadan kalkmaz” diyor.
Uyku araştırmacılarına nazaran sorun, uyku gerilemelerinin çoklukla tanımlandığı biçimde var olmaması.
Mindell, “Tam bir mit” diyor ve ekliyor: “Çok büyük uyku veritabanlarım var. Birinci iki yıldaki her uyku ayına baktım ve aniden uyku sorunlarında bir tepe gördüğünüz tek bir ay yok. Yalnızca farklı bebekler için farklı vakitler var.”
Bu “gerilemelerin” çoklukla uykuyla hiçbir ilgisi yok, fakat öbür gelişim biçimleriyle ilgili. Emekleme yahut yürüme üzere yeni bir maharet öğrenmek, bebekleri geceleri daha fazla uyanmaya yetecek kadar heyecanlandırır. Durum ruhsal de olabilir.
Gregory, “Bir bebek obje kalıcılığı geliştirmeye ve aile üyelerinin yanından ayrıldıktan sonra var olmaya devam ettiğini fark etmeye başlamış olabilir. Bu yüzden uykuya dalmak yerine onları çağırmayı tercih edebilir” diyor. (Uykudaki değişikliklerin bazen reflü üzere tıbbi meseleleri da yansıtabileceğini ekliyor, bu nedenle yeniden, tasalarınız varsa bir sıhhat hizmeti sağlayıcısına başvurmanız önemli).
Bilhassa 4’üncü ay gerilemesi ekseriyetle bebeklerin uyku yapısındaki bir değişikliğe indirgenirken, bu değişiklik çoklukla birinci 6 ayda rastgele bir vakitte gerçekleşir; kademeli bir değişim de olabilir. Her iki durumda da, “geriye” giden bir şeyin işareti değildir.
California-Davis Üniversitesi’nde eski bir Psikiyatri Profesörü olan ve 40 yılı aşkın bir müddettir uyku araştırmaları yapan Thomas Anders: “Hepsi birinci altı ayda süratle ilerler. En uzun uyku mühleti uzar, uyanma sayısı azalır. Gerileme deriz fakat bu işaretler gerilemez.” diyor.
Bağımsız uykuya dalma: Mit mi gerçek mi?
Uyku programları ekseriyetle tek bir önermeye dayanır: Bebekler mümkün olan en kısa müddette bağımsız olarak uyumalıdır. Fakat bir bebeği uykuya daldırmak ve tek başına uykuda kalmamasını sağlamak sıkıntı olabilir.
Bebeklerin olgunlaşmamış nörolojik sistemleri (bu minik, yeni doğan beyinlerini hatırlayın) vardır. Yani, uykuya dalmak için gereğince rahatlamak da dahil olmak üzere, duygusal düzenlemelerinde onlara yardımcı olması için bakıcılarına güvenirler.
Bu, ebeveynlerin bebeklerini gerçekte nasıl uyuttuğuyla doğrulanır. 5.700 çocuk üzerinde Finlandiya’da yapılan araştırmada, ebeveynlerin yarısından azı bebeklerinin bağımsız olarak uykuya daldığını söyledi.
Emsal biçimde, Mindell ve meslektaşları tarafından yapılan ankete dayalı bir çalışmada, ebeveynlerin yarısından biraz fazlası, 9 ila 11 aylık bebeklerinin tek başına bir beşikte uyuyakaldığını söyledi. Geri kalanların neredeyse yarısı, bebeklerini uyutmak için onları beslediğini, üçte biri kucağında uyuttuğunu ve dörtte birinden fazlası da bebeğini salladığını belirtti.
Gece Boyunca Uyumak kitabının muharriri olan Mindell, bebeklerin bağımsız olarak uykuya dalmasına yardımcı olacak stratejiler kullanmayı savunuyor. Tekrar de, bir bebeği sakinleştirmenin onların gelişimini engelleyeceğini düşünmek için hiçbir neden olmadığını söylüyor.
“Geceleri sık sık uyanan bebeklerin bağımsızlık marifetlerini geliştirmediğini düşünüyor muyuz?” diye gülerek soruyor ve şöyle karşılık veriyor: “Hayır. Bence beşerler uykuya çok fazla mana yüklüyor. Çok farklı şeyler oluyor.”
Tıpkı yatağı paylaşmak sağlıklı mı?
Bağımsız uyku fikrinin tam karşısında yer alan bebeklerle yatak paylaşımının bile gelişimle nüanslı bir ilgisi vardır.
Birtakım araştırmalar, bebekleriyle tıpkı yatağı paylaşan ebeveynler ile bebeğin uzun vadeli bilişsel ve davranışsal sonuçları ortasında bir ilgi olmadığını ve hatta yatak paylaşımının daha sonraki bilişsel sonuçlar üzerinde küçük bir faydalı tesiri olduğunu bulmuştur. Bunun inançsız bağlanma riskini azaltabileceğini gösteren çalışmalar da vardır.
Lakin, Brezilya’da 6 yaşına kadar takip edilen yaklaşık 4.000 üç aylık çocukla ilgili bir araştırma da dahil olmak üzere öteki araştırmalar, anneleriyle birebir yatağı paylaşan çocukların psikiyatrik bozukluklara sahip olma mümkünlüğünün daha yüksek olduğunu buldu. Yatak paylaşımı ile çocukların uyku sıkıntıları yaşama olasılıklarının daha yüksek olması ortasında da bir bağ var.
Lakin bu çalışmaların büyük bir açığı var: Araştırmacılar ebeveynlere bebeklerin neden birebir yatağı paylaştığını sormadığından, belli bir uyku nizamının makul bir sonuca “neden olup olmadığını” bilmek imkansız.
Bir ebeveyn, kendi başlarına uyuyamadığı için bir çocuğu yatağına getirirse, bu, çocuğun nerede uyursa uyusun sahip olacağı temel bir sıkıntıya işaret edebilir.
Öte yandan, çocuğunu hassas bir biçimde yatağa getiren ebeveynler, öbür hususlarda da hassas ebeveynler olabilirler ve bu da inançlı bağlanma mümkünlüğünü artırır. Her iki durumda da, yatak paylaşımı bir sebep değil, bir gösterge olabilir.
Bir ABD askeri üssündeki araştırmacılar, ebeveynlerinden biri etkin vazife için meskenden ayrıldığında, tıpkı yatağı paylaşan çocukların, psikiyatrik sorunlara sahip olma mümkünlüğünün daha düşük olduğunu ve paylaşmayan çocuklara nazaran daha yeterli davrandıklarını buldu.
Dünyanın yatak paylaşımının norm olduğu kimi bölgelerinde bu farklılıkların görülmemesinin nedeni de bu olabilir: Ebeveynler bir sıkıntıya reaksiyon olarak yatak paylaşmazlar.
Ve nitekim de, bu farkı açıklamak için tasarlanmış tek araştırmalardan biri, küçük bebeklikten itibaren yatak paylaşmaya başlayan okul öncesi çocukların, sırf her vakit yalnız uyuyan çocuklara nazaran değil, tıpkı vakitte yatak paylaşmaya başlayan çocuklara nazaran daha özgüvenli ve toplumsal olarak daha bağımsız olduklarını buldu. 1 yaşın üzerinde yapılan paylaşımlar “tepkisel” yatak paylaşımı olarak kabul ediliyor.
Uyku meseleleri: Mit mi gerçek mi?
Bebeklerin uyanmaları yahut yalnız uyumak istememeleri yaygın olsa da, ebeveynler çoklukla çocuklarının uykusunun olağan olmadığı konusunda endişelenirler. Örneğin, Finlandiya’da yapılan büyük bir araştırmada 8 aylık bebekleri olan ebeveynlerin yaklaşık yüzde 40’ı, çocuklarının uyku sıkıntıları olduğunu düşündüklerini söyledi.
Pekala uyku araştırmacıları bir “uyku problemini” nasıl tanımlar?
Hiscock, “Kabul edilebilir yahut ölçülebilir kesin bir tarif yok” diyor ve ekliyor: “Ama birinci adımda, şayet ebeveynler bunu bir sorun olarak görüyorsa, bu bizim bir şeyler yapmamız gereken bir sorundur.”
Hiscock, birtakım durumlarda bunun yalnızca eğitim manasına gelebileceğini söylüyor. “Bir ebeveyn üç aylık bir çocukları olduğunu ve gece beslenmek için iki defa uyandıkları için bitkin hissettiklerini söylüyorsa, onlara bunun aslında olağan bir davranış olduğunu söylersiniz.”
Bu farkındalık hayli değerlidir, yalnızca bebeğiniz aslında öteki birçok bebek üzere davranırken bir sorunu olduğunu düşünmek sorunu daha da kötüleştirmekle kalmaz- çoklukla zati yorgun olan- ebeveynlerin gerilimini ve derdini artırır.
Çocuğunun devam eden bir uyku sorunu olduğuna inanan ebeveynlerin, bebeklerine öfke duymaları ve ebeveynliklerine karşı itimat eksikliği hissetmeleri daha muhtemeldir. (Ayrıca başka taraftan bir ebeveynin çocuklarının nasıl uyuduğuna dair inançları çocukların uykusunu etkileyebilir – bir çalışma, gebe bir bayanın bebeğinin geceleri yardıma muhtaçlığı olacağına dair inancının altı aylık bebeğinin daha fazla uyanacağını öngördüğünü bile buldu).
Sorun olduğunu düşündüğümüz şeylerin birçok tıpkı vakitte kültürel beklentilerimizle de belirlenir. Kapsamlı bir çalışmada Mindell, ebeveynlerin meselelere ait algılarının ülkeden ülkeye büyük ölçüde farklılık gösterdiğini buldu. Vietnam’daki ebeveynlerin yalnızca yüzde 10,1’i bir sorun olduğunu düşünürken, Çin’de bu oran yüzde 75,9’du.
Ball, “Bence bebeklerin uyku problemleri olması fikri patolojik. Bu, ebeveynlere bebeklerinde bir sorun olduğunu düşündürür. Bana nazaran bu son derece sıkıntılı, bebekler yalnızca bir bebek üzere davranırken, ebeveynlerin bebeklerinde bir sorun olduğunu düşünmelerine neden oluyorsunuz.” diyor
Mitin kökeni
Ve böylelikle, birçok ebeveyn bebek uykusu konusunda takıntılı olsa da, görünüşe nazaran uykuyla ilgili çok fazla yanlış anlaşılma var. Pekala bu nasıl mümkün olabilir?
Bebek uykusunu nasıl yorumladığımız çoğunlukla bilime değil kültürel kıymetlere, varsayımlara ve ideolojilere dayanıyor.
Birlikte inançlı uykunun (“emzirerek uyuma” olarak adlandırıyor) savunucusu Antropolog McKenna, yüzyıllar boyunca bebeklerin aileleriyle uyumasının yalnızca yaygın değil, birebir vakitte gerekli olduğunu açıklıyor.
Elektrik yahut ısıtma olmadan (veya ekseriyetle boş bir odada), bebeklerin annelerine yakın kalmaları uygun, hami ve emzirmeyi kolaylaştırıcıydı. Birçok kültürde, durum bu türlü kaldı.
Antropolog Jennifer G. Rosier ve Tracy Cassels: “19. yüzyıldan evvel, bebek uykusu çoklukla yeni ebeveynlerin telaşı değildi, vaktin tanınan ebeveynlik kılavuzları bu mevzuda hiçbir şeyden bahsetmedi.” diyor ve ekliyor:
“Bir bebek uyandığında, ya bebeğe bakmaya hazır uyanık bir aile üyesi ya da bebeğin yanında uyuyan ve süratle reaksiyon verebilen bir aile üyesi vardı. Bebeklerin (ve yetişkinlerin) gereksinim duyduklarında uyudukları ve uyanık olmaları gerektiğinde uyanık oldukları konusunda da bir anlayış vardı.”
Sanayi İhtilali ile değişen uyku algısı
1800’lerle birlikte Sanayi İhtilali ile yükselen bir orta sınıf ve bağımsızlığa yeni bir vurgu geldi.
Daha uzun çalışma günleri, geceleri kesintisiz uykuya daha fazla ilgi manasına geliyordu. Kentleşme ailelerinin dayanağından uzakta yaşayan yeni ebeveynlerin sayısını artırdı ve tıpkı uyku alanında birden fazla kişinin olmasının havayı “zehirleyebileceğine” inanan erkek tabipler, anne ve ebe rehberliğinin yerini almaya başladı.
Yeni kitaplar, katı uyku programlarına olan muhtaçlığı ve bebeklerin bağımsız ve güçlü olabilmeleri için yalnız uyumalarının gerekliliğini vurguladı.
Bu her yerde bu türlü olmadı. Bir araştırmacı, “Japonlar, ABD kültürünün küçük çocukları geceleri bu türlü bir bağımsızlığa itmekte epeyce acımasız olduğunu düşünüyor” diyor. Guatemala’daki Maya anneleri, ABD’nin uyku uygulamalarıyla ilgili bilgilere “şok, onaylamama ve acıma” ile karşılık verdi.
Uyku koçluğu sanayisi düzenlemeye tabi değil
Bugün, birçok yorgun ebeveyn bilgilerini bebek uyku kitaplarından yahut ABD dışında da popülerlik kazanan uyku koçlarından alıyor. Fakat birçok kitap ispata dayalı değil ve uyku koçluğu sanayisi düzenlemeye tabi değil. Sonuçta, herkes kendine bir uyku uzmanı diyebilir.
Bunun yanında, sıhhat uzmanları bile birden fazla vakit bebek uykusu konusunda bir geçmişe yahut eğitime sahip olmaz.
Bir araştırma, ABD’deki 126 tıp fakültesinde öğrencilerin çocukların uykusuyla ilgili sadece 27 dakikalık eğitim aldığını buldu.
Kanadalı sıhhat hizmeti sağlayıcıları ortasında yapılan bir anket, tıp fakültesindekilerin sadece yüzde 1’inin pediatrik uyku konusunda rastgele bir eğitim aldığını söylüyor.
Avustralya’da 263 sıhhat uzmanıyla yapılan bir araştırma ise profesyonellerin pediatrik uykuyla ilgili soruların yarısından azını hakikat yanıtladığını buldu. Ve bunlar uyku eğitimine başkalarından daha fazla değer veren ülkeler.
Kelamın özü: Bebek uykusuyla ilgili en büyük ve en ziyanlı yanılgı aslında kolay olabilir. Bu da bebeklerin nasıl uyuması gerektiğine dair tek bir yanlışsız yaklaşım olduğudur.
Gregory, “Farklı ailelerin farklı ihtiyaçları ve tercihleri ??vardır ve bebek uykusu için farklı yaklaşımlar benimser” diyor ve ekliyor:
“Kararlarda güvenlik her vakit ön planda tutulduğu sürece bunda bir sorun olmaz. Bebeklerin bakıcıları ABÖS’ü önlemeye yardımcı olabilecek yolların farkında olmalıdır.”
Tam Gemi Şok Denemeleri, Araştırma, Çocuk, Bebek, Sıhhat, Dünya, Haberler
